W ostatnich latach panował trend aby w ogrodach przydomowych i działkowych sadzić nowe odmiany drzew owocowych, głównie deserowe i corocznie plonujące. Drzewa owocowe, przede wszystkim jabłonie, szczepione na silnie rosnących podkładkach, zastępowano roślinami o ograniczonym wzroście, szczepionymi na podkładkach karłowych.
Na terenie wielu ogrodów działkowych nadal można spotkać stare, duże drzewa owocowe. Dziś coraz częściej powraca się do uprawy starych odmian.
Jabłonie są najczęściej spotykanymi drzewami owocowymi na działkach i w przydomowych sadach. Dają nam nie tylko pyszne jabłka ale też pięknie kwitną.
Dlaczego tak się działo? Te nowe, karłowe drzewa owocowe niosą ze sobą wiele zalet. Przede wszystkim, osiągając niewielkie rozmiary, pozwalają na sadzenie ich gęściej, przez co z niewielkiej nawet powierzchni działki można uzyskać spory plon. Pozwala to też na posadzenie większej liczby gatunków i odmian, a zatem uzyskanie większej różnorodności owoców, które z działki trafią na nasz stół. Poza tym łatwiejsza wydaje się być pielęgnacja mniejszych drzew oraz przeprowadzenie zbiorów - wysłużona drabina mogła odejść w niepamięć.
Ale, ale... nie wszystko złoto co się świeci! O ile w produkcji towarowej, w sadach przemysłowych, nowe odmiany drzew osiągających ograniczone rozmiary, okazały się strzałem w dziesiątkę, o tyle w uprawach amatorskich, w których raczej unikamy stosowania "chemii", pojawił się pewien zgrzyt...
Otóż drzewa szczepione na podkładkach karłowych okazały się być znacznie mniej żywotne i bardziej wrażliwe na choroby i szkodniki. Aby zdrowo rosły i obficie plonowały, wymagają silnego nawożenia oraz przeprowadzania szeregu zabiegów ochronnych. Innymi słowy - sztuczne nawozy i pestycydy poszły w ruch. A nie o to przecież chodziło... Obecnie więcej osób zwraca uwagę na możliwość uzyskania z własnej działki zdrowych owoców i warzyw bez użycia sztucznych nawozów i pestycydów, a przynajmniej przy bardzo ograniczonym ich zastosowaniu.
Dlatego coraz częściej powraca się do uprawy starych, sprawdzonych, długowiecznych odmian drzew owocowych, bardziej odpornych na choroby i szkodniki, wymagających mniej zabiegów uprawowych (szczególnie w późniejszym okresie rozwoju). Do łask wracają dużych rozmiarów jabłonie, które niegdyś rosły niemal przy każdej zagrodzie wiejskiej. Coraz częściej też rozważa się odratowanie i kontynuację uprawy starych drzew, które tu i ówdzie zachowały się na działkach. Powstały nawet organizacje zajmujące się zachowaniem starych odmian drzew owocowych w miejscach, gdzie niegdyś tradycyjnie je uprawiano. Pierwszy taki projekt ruszył w 1995 roku na obszarze Parku Krajobrazowego Dolnej Wisły, a pieczę nad nim sprawują członkowie Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły. Jednym z efektów ich działań jest założenie kolekcji starych odmian jabłoni w Chrystkowie.
To wszystko wpisuje się w obecny trend odwrotu ku ekologii i naturalnym metodom uprawy, szczególnie w ogrodnictwie amatorskim. Mamy dosyć owoców ze sklepowych półek, pięknie wyglądających, nadspodziewanie dużych rozmiarów, które jednak podle smakują i wyhodowane zostały przy użyciu masy sztucznych nawozów i pestycydów. Coraz częściej tęsknimy za smakami z dzieciństwa - jabłkami z ogrodów naszych dziadków, które choć mniej okazałe i czasem "z robaczkiem", zupełnie inaczej smakowały i były bogatsze w substancje odżywcze.
Warto tu także zwrócić uwagę na inne zalety starych sadów, z których przeciętny ogrodnik amator może nie zdawać sobie sprawy. Stare sady przydomowe mogą chronić przed erozją wietrzną i wodną. We wnętrzu koron dużych drzew panuje swoisty mikroklimat umożliwiający rozwój porostów. Ciągi drzew owocowych przy polnych drogach, są znakomitymi kryjówkami i miejscem żerowania dla drobnej zwierzyny.
Te liczne zalety starych odmian drzew owocowych powodują, że warto rozważyć powrót do ich uprawy na działkach i w ogrodach przydomowych. Poniżej przedstawiam wybrane stare odmiany najpopularniejszych drzew owocowych - jabłoni. Wszystkie wymienione tu odmiany są obecnie dostępne w handlu.
Dlaczego tak się działo? Te nowe, karłowe drzewa owocowe niosą ze sobą wiele zalet. Przede wszystkim, osiągając niewielkie rozmiary, pozwalają na sadzenie ich gęściej, przez co z niewielkiej nawet powierzchni działki można uzyskać spory plon. Pozwala to też na posadzenie większej liczby gatunków i odmian, a zatem uzyskanie większej różnorodności owoców, które z działki trafią na nasz stół. Poza tym łatwiejsza wydaje się być pielęgnacja mniejszych drzew oraz przeprowadzenie zbiorów - wysłużona drabina mogła odejść w niepamięć.
Ale, ale... nie wszystko złoto co się świeci! O ile w produkcji towarowej, w sadach przemysłowych, nowe odmiany drzew osiągających ograniczone rozmiary, okazały się strzałem w dziesiątkę, o tyle w uprawach amatorskich, w których raczej unikamy stosowania "chemii", pojawił się pewien zgrzyt...
Otóż drzewa szczepione na podkładkach karłowych okazały się być znacznie mniej żywotne i bardziej wrażliwe na choroby i szkodniki. Aby zdrowo rosły i obficie plonowały, wymagają silnego nawożenia oraz przeprowadzania szeregu zabiegów ochronnych. Innymi słowy - sztuczne nawozy i pestycydy poszły w ruch. A nie o to przecież chodziło... Obecnie więcej osób zwraca uwagę na możliwość uzyskania z własnej działki zdrowych owoców i warzyw bez użycia sztucznych nawozów i pestycydów, a przynajmniej przy bardzo ograniczonym ich zastosowaniu.
Dlatego coraz częściej powraca się do uprawy starych, sprawdzonych, długowiecznych odmian drzew owocowych, bardziej odpornych na choroby i szkodniki, wymagających mniej zabiegów uprawowych (szczególnie w późniejszym okresie rozwoju). Do łask wracają dużych rozmiarów jabłonie, które niegdyś rosły niemal przy każdej zagrodzie wiejskiej. Coraz częściej też rozważa się odratowanie i kontynuację uprawy starych drzew, które tu i ówdzie zachowały się na działkach. Powstały nawet organizacje zajmujące się zachowaniem starych odmian drzew owocowych w miejscach, gdzie niegdyś tradycyjnie je uprawiano. Pierwszy taki projekt ruszył w 1995 roku na obszarze Parku Krajobrazowego Dolnej Wisły, a pieczę nad nim sprawują członkowie Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły. Jednym z efektów ich działań jest założenie kolekcji starych odmian jabłoni w Chrystkowie.
To wszystko wpisuje się w obecny trend odwrotu ku ekologii i naturalnym metodom uprawy, szczególnie w ogrodnictwie amatorskim. Mamy dosyć owoców ze sklepowych półek, pięknie wyglądających, nadspodziewanie dużych rozmiarów, które jednak podle smakują i wyhodowane zostały przy użyciu masy sztucznych nawozów i pestycydów. Coraz częściej tęsknimy za smakami z dzieciństwa - jabłkami z ogrodów naszych dziadków, które choć mniej okazałe i czasem "z robaczkiem", zupełnie inaczej smakowały i były bogatsze w substancje odżywcze.
Warto tu także zwrócić uwagę na inne zalety starych sadów, z których przeciętny ogrodnik amator może nie zdawać sobie sprawy. Stare sady przydomowe mogą chronić przed erozją wietrzną i wodną. We wnętrzu koron dużych drzew panuje swoisty mikroklimat umożliwiający rozwój porostów. Ciągi drzew owocowych przy polnych drogach, są znakomitymi kryjówkami i miejscem żerowania dla drobnej zwierzyny.
Te liczne zalety starych odmian drzew owocowych powodują, że warto rozważyć powrót do ich uprawy na działkach i w ogrodach przydomowych. Poniżej przedstawiam wybrane stare odmiany najpopularniejszych drzew owocowych - jabłoni. Wszystkie wymienione tu odmiany są obecnie dostępne w handlu.
Stare odmiany jabłoni
Z odmian letnich warto przede wszystkim wymienić, cały czas dość popularną, Oliwkę Żółtą (Papierówkę). Jest doskonała do uprawy amatorskiej ze względu na dużą mrozoodporność oraz małą podatność na parcha i mączniaka jabłoni. Jej owoce mają wszechstronne zastosowanie. Przede wszystkim są owocami deserowymi (zebrane w pełni dojrzałości) ale również doskonale sprawdzają się jako składnik przetworów (w tym celu zbieramy je mniej dojrzałe).
Zobacz więcej na temat: Oliwka Żółta (Papierówka)lub lub zamów sadzonki
Zobacz więcej na temat: Oliwka Żółta (Papierówka)lub lub zamów sadzonki
Jedną z doskonale nadających się do uprawy amatorskiej odmian jest Oliwka Żółta, zwana też Papierówką. Jest to odmiana wczesna (owoce dojrzewają w drugiej połowie lipca lub początku sierpnia), wytrzymała na mróz i mało podatna na parcha i mączniaka jabłoni.
zamów drzewka
zamów drzewka
Kolejną odmianą letnią jest, pochodzący z Wileńszczyzny, Ananas Berżenicki. Jest również odporna na mróz i mało podatna na choroby. Drzewa rosną silnie, tworząc kuliste korony, średnio zagęszczone. Dają owoce typowo deserowe, duże, kulisto-stożkowate, z zielonkawożółtą skórką pokrytą różowym rumieńcem. Miąższ jest kremowy, zwarty (po dojrzeniu kruchy), mało soczysty, w smaku winno-słodki. Są to owoce typowo deserowe.
Zamów sadzonki
Zamów sadzonki
Kolejną odmianą letnią, wartą polecenia do uprawy na działce, jest Ananas Berżenicki. Uchodzi za prawdziwy letni smakołyk.
zamów drzewka
zamów drzewka
Z odmian wczesnojesiennych wiele walorów prezentuje Kronselka. Jest to odmiana pochodząca z Francji. Drzewa te rosną silnie, tworząc kuliste korony z pędami lekko przewieszającymi się. W owocowanie wchodzi wcześnie ale owocuje przemiennie. Do uprawy na działce predysponuje ją wysoka mrozoodporność ale trzeba się liczyć z podatnością na parcha jabłoni i mączniaka. Owoce daje duże lub średniej wielkości, pokryte zielonożółtą skórką z nieznacznym rumieńcem. Miąższ jest kremowy i soczysty. W smaku są kwaskowato-słodkie, bardzo aromatyczne.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Kronselka lub lub zamów sadzonki
Zobacz więcej na temat: jabłoń Kronselka lub lub zamów sadzonki
Nieco później, bo we wrześniu, będziemy mogli cieszyć się owocami Antonówki Zwykłej. Jest to odmiana również bardzo wytrzymała na mróz i mało podatna na parcha. Owoce tej odmiany są doskonałe na przetwory, surówki, sałatki i na szarlotkę.
zamów drzewka
zamów drzewka
Osoby wolące pozostać przy polskich odmianach, mogą wybrać Kosztelę. Tę odmianę szczególnie polecam jako "bezproblemową" - cechuje ją duża mrozoodporność, mała podatność na choroby, niechętnie atakują ją również szkodniki. Trzeba się jednak liczyć z tym, że w owocowanie wchodzi dość późno, owocuje obficie ale naprzemiennie. Owoce Koszteli są bardzo lubiane - soczyste i słodkie. Dojrzewają w drugiej połowie września. Dobrze się przechowują (w chłodni aż do końca grudnia).
Zobacz więcej na temat: jabłoń Kosztela lub zamów sadzonki
Zobacz więcej na temat: jabłoń Kosztela lub zamów sadzonki
Koksa pomarańczowa to bardzo smaczna, zimowa odmiana jabłoni, owocująca co drugi rok, uważana za jedną z najlepszych odmian deserowych. Dość odporna na mróz i choroby.
zamów drzewka
zamów drzewka
Kolejną wartą polecenia odmianą jesienną jest Antonówka. Drzewa tej odmiany początkowo rosną dość wolno, ostatecznie osiągając średnie rozmiary. Owoce są świetne na przetwory, a także jako składnik sałatek i surówek. Antonówki polecam szczególnie ze względu na dużą mrozoodporność oraz małą wrażliwość na parcha i mączniaka. Lepiej jednak unikać ich uprawy jeżeli w okolicy drzewa są często atakowane przez brunatną zgniliznę lub zarazę ogniową.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Antonówka lub zamów sadzonki
Zobacz więcej na temat: jabłoń Antonówka lub zamów sadzonki
Klasyką wśród zimowych odmian jabłoni jest Złota Reneta, zwana też Królową Renet.
zamów drzewka
zamów drzewka
Niemniej znaną starą odmianą jesienną jest Koksa Pomarańczowa. Jest to odmiana angielska, znana już w XIX w. Drzewa te początkowo rosną silnie, potem wolniej. W owocowanie wchodzą wcześnie ale obfitość owocowania jest umiarkowana. Owoce są średniej wielkości, pokryte dość grubą skórką. Miąższ jest kruchy, soczysty z charakterystycznym gruszkowym posmakiem.
Zamów sadzonki
Zamów sadzonki
Spośród starych jesiennych odmian w handlu spotykana jest także Landsberska, zwana też czasem Renetą Landsberską. Daje dość duże owoce z soczystym, wyraźnie winnym miąższem. Są to owoce deserowe, mające także zastosowanie w przetwórstwie. Dają się dość długo przechowywać. W owocowanie wchodzi wcześnie ale, jak większość starych odmian, owocuje naprzemiennie. Niestety ma słabą mrozoodporność i jest podatna na choroby, przez co nie polecam jest amatorom "bezproblemowej" uprawy na działce. Jest to jednak gratka dla kolekcjonerów rzadszych odmian, dających owoce o wybornym smaku.
Zamów sadzonki
Pora na "zimówki", wśród których prym wiodą oczywiście Renety. Tutaj najpopularniejsza jest Złota Reneta (zwana też Królową Renet) - jest odmianą pochodzącą z Anglii, uprawianą już od XVII w. Jest to odmiana wczesnozimowa. Jej owoce są średnie do dużych, ze zwięzłym, średnio soczystym, winno-kwaskowatym miąższem, o lekkim korzennym posmaku. Nadają się do bezpośredniego spożycia jak i na przetwory. Dobrze się przechowują. Drzewa w owocowanie wchodzą wcześnie, plonują obficie, choć naprzemiennie. Do zalet należy zaliczyć też małą podatność na choroby. Niestety z mrozoodpornością jest słabiej.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Złota Reneta lub zamów sadzonki
Szukając bardziej mrozoodpornej Renety, wybierzmy Szarą Renetę. Owoce tej odmiany są duże, soczyste, także z charakterystycznym korzennym posmakiem. Bardzo chętnie są wykorzystywane dna wypieki, do surówek i sałatek, a także na susz. Dojrzałość zbiorczą osiągają pod koniec września i dają się przechowywać nawet do lutego.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Szara Reneta lub zamów sadzonki
Na koniec wspomnę jeszcze o mniej znanej odmianie wczesnozimowej Cesarz Wilhelm, zwanej także Renetą Czerwoną. Podobnie jak u w/w Renet, jej owoce są soczyste, kwaskowato-słodkie, z korzennym posmakiem i są dobre do przechowywania. Odmiana raczej tylko dla kolekcjonerów. Amatorom łatwej uprawy amatorskiej nie polecam, gdyż późno wchodzi w owocowanie (nawet dopiero po 8 do 10 latach), jest niezbyt wytrzymała na mróz, i choć jest odporna na parcha i mącznika, to w niektóre lata bywa silnie porażana przez drobną plamistość podskórną.
Zamów sadzonki
Jestem przekonany, że z powyższych propozycji, wybierze coś dla siebie każdy, komu starczy powierzchni na działce aby posadzić duże drzewo owocowe. Drzewo takie docenimy, gdy wiosną w jego koronie będą świergotać ptaki, latem - będzie można odpocząć w cieniu jego korony, a jesienią wiele radości sprawią wspólne zbiory z kimś z rodziny, kto będzie potrzebny aby przytrzymać drabinę :-)
Osobom poszukującym więcej informacji o starych odmianach drzew owocowych gorąco polecam stronę internetową mgr inż. Marty Dziubiak "Stare Odmiany Jabłoni", a także artykuły jej autorstwa opublikowane w Haśle Ogrodniczym - "Moda na stare odmiany jabłoni (cz. 1)" i "Moda na stare odmiany jabłoni (cz. 2)". Informacje o starych odmianach innych drzew owocowych znajdziemy na stronie wspieranej przez Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły - "Stare odmiany", a także na stronieGospodarstwa Szkółkarskiego Jasińscy. Informacje z tych stron stanowiły dla mnie nieocenione wsparcie podczas pisania tego artykułu.
Zamów sadzonki
Pora na "zimówki", wśród których prym wiodą oczywiście Renety. Tutaj najpopularniejsza jest Złota Reneta (zwana też Królową Renet) - jest odmianą pochodzącą z Anglii, uprawianą już od XVII w. Jest to odmiana wczesnozimowa. Jej owoce są średnie do dużych, ze zwięzłym, średnio soczystym, winno-kwaskowatym miąższem, o lekkim korzennym posmaku. Nadają się do bezpośredniego spożycia jak i na przetwory. Dobrze się przechowują. Drzewa w owocowanie wchodzą wcześnie, plonują obficie, choć naprzemiennie. Do zalet należy zaliczyć też małą podatność na choroby. Niestety z mrozoodpornością jest słabiej.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Złota Reneta lub zamów sadzonki
Szukając bardziej mrozoodpornej Renety, wybierzmy Szarą Renetę. Owoce tej odmiany są duże, soczyste, także z charakterystycznym korzennym posmakiem. Bardzo chętnie są wykorzystywane dna wypieki, do surówek i sałatek, a także na susz. Dojrzałość zbiorczą osiągają pod koniec września i dają się przechowywać nawet do lutego.
Zobacz więcej na temat: jabłoń Szara Reneta lub zamów sadzonki
Na koniec wspomnę jeszcze o mniej znanej odmianie wczesnozimowej Cesarz Wilhelm, zwanej także Renetą Czerwoną. Podobnie jak u w/w Renet, jej owoce są soczyste, kwaskowato-słodkie, z korzennym posmakiem i są dobre do przechowywania. Odmiana raczej tylko dla kolekcjonerów. Amatorom łatwej uprawy amatorskiej nie polecam, gdyż późno wchodzi w owocowanie (nawet dopiero po 8 do 10 latach), jest niezbyt wytrzymała na mróz, i choć jest odporna na parcha i mącznika, to w niektóre lata bywa silnie porażana przez drobną plamistość podskórną.
Zamów sadzonki
Jestem przekonany, że z powyższych propozycji, wybierze coś dla siebie każdy, komu starczy powierzchni na działce aby posadzić duże drzewo owocowe. Drzewo takie docenimy, gdy wiosną w jego koronie będą świergotać ptaki, latem - będzie można odpocząć w cieniu jego korony, a jesienią wiele radości sprawią wspólne zbiory z kimś z rodziny, kto będzie potrzebny aby przytrzymać drabinę :-)
Osobom poszukującym więcej informacji o starych odmianach drzew owocowych gorąco polecam stronę internetową mgr inż. Marty Dziubiak "Stare Odmiany Jabłoni", a także artykuły jej autorstwa opublikowane w Haśle Ogrodniczym - "Moda na stare odmiany jabłoni (cz. 1)" i "Moda na stare odmiany jabłoni (cz. 2)". Informacje o starych odmianach innych drzew owocowych znajdziemy na stronie wspieranej przez Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły - "Stare odmiany", a także na stronieGospodarstwa Szkółkarskiego Jasińscy. Informacje z tych stron stanowiły dla mnie nieocenione wsparcie podczas pisania tego artykułu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz